Γράφει η Ειρήνη Κιάμου Μ.Α. CCC-SLP, Speech Language Pathologist,University of Maryland USA

Επιστημονική υπεύθυνη των θεραπευτικών ομάδων «ΕΥΛΟΓΟΝ» & «ΘΕΡΑΠΕΙΑ=ΕΛΠΙΔΑ»

Άμισθος συνεργάτης της Παν. Κλινικής του Νοσοκομείου Παίδων «Παν & Αγλ. Κυριακού»

Τ. Καθηγήτρια του Τμήματος Λογοθεραπείας Ιωαννίνων

Parents’ Coach

Εύκολα, φιλικά και αποτελεσματικά: Τρόποι διαχείρισης συμπεριφοράς!  

Ο Γιάννης μπήκε στο κατάστημα γεμάτος ενθουσιασμό. Ήξερε ότι σίγουρα θα δει κάτι καινούργιο για να το αγοράσει. Το μάτι του έπεσε πάνω στο κουρδιστό σκυλάκι και του έκανε μεγάλη εντύπωση. Το ίδιο και στο μικρό του αδερφό τον Πέτρο που το άρπαξε από τα χέρια του για να το δει. Τα δύο αγόρια άρχισαν να τσιρίζουν και να διεκδικούν το ίδιο αντικείμενο, ενώ ο μεγαλύτερος άρχισε να σπρώχνει το μικρότερο και να προσπαθεί να του ανοίξει τη γροθιά του προκειμένου να πάρει πίσω το σκυλάκι. Η ένταση κλιμακώνεται και η μητέρα προσπαθεί να τους χωρίσει, βάζοντας τα χέρια της ανάμεσά τους, ενώ φωνάζει στο μεγάλο να σταματήσει να επιτίθεται στο μικρό, ο οποίος πλέον έχει ξεκινήσει και να κλαψουρίζει….

Όταν τα παιδιά αντιδρούν άσχημα και παρορμητικά, οι γονείς νιώθουν ότι ζουν σε ένα κακό όνειρο και μερικές φορές μας λένε ότι ντρέπονται για την συμπεριφορά των παιδιών τους σε δημόσιους χώρους. Νιώθουν ανήμποροι στην διαχείριση αυτής της συμπεριφοράς και προσπαθούν με ατυχείς στρατηγικές να σταματήσουν αυτή την συμπεριφορά, το συντομότερο δυνατόν. Τελικά με τις επιλογές τους, μέσα στην άγνοιά τους, την ενθαρρύνουν. Οι γονείς μας αναφέρουν συχνά, ότι απογοητεύονται όταν για παράδειγμα, τα παιδιά αγνοούν τις οδηγίες τους, κλαψουρίζουν ή φωνάζουν όταν δεν παίρνουν αυτό που θέλουν, ρίχνουν και σπάνε πράγματα στα καταστήματα και μαλώνουν με τα αδέρφια τους.

Θα ήθελα να σας παρουσιάσω κάποιες από τις στρατηγικές που χρησιμοποιούμε με επιτυχία, στην διεπιστημονική ομάδα του ΕΥΛΟΓΟΝ με τις οικογένειες που μας εμπιστεύονται. Είμαι σίγουρη, ότι αν τις εφαρμόσετε με συνέπεια, μπορούν να σας βοηθήσουν να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας και παράλληλα να βελτιώσουν  τη συμπεριφορά του παιδιού σας.

Υπάρχουν πολλές εναλλακτικές που μπορούμε να επιλέξουμε, ώστε να επηρεάσουμε τα παιδιά μας και να εξουδετερώσουμε μια συναισθηματικά φορτισμένη κατάσταση, ώστε να τα βοηθήσουμε να σταματήσουν την προκλητική συμπεριφορά.

Είναι αποδεδειγμένο, ότι οι φωνές, η δωροδοκία, οι απειλές και η παραμέληση δεν συμβάλουν στο να αλλάξει ένα παιδί τη συμπεριφορά του, ως προς το καλύτερο. Ήρθε η ώρα να αναφερθούμε λοιπόν, σε κάποιες στρατηγικές που θα σας βοηθήσουν να σταματήσετε τις ακραίες αντιδράσεις και την άσχημη συμπεριφορά των παιδιών σας:

1.Διατηρήστε φιλικό κλίμα.

Προσπαθήστε να παραμείνετε φιλικοί, να μιλάτε με χαμηλή, ήρεμη φωνή ακόμα και αν αισθάνεστε άγχος ή ενοχλημένοι. Αυτό είναι το πιο δύσκολο, ίσως, στάδιο. Η ηρεμία ρίχνει τους συναισθηματικούς τόνους, στην ήδη τεταμένη κατάσταση. Οι άνθρωποι μιμούμαστε εύκολα, οπότε αν αρχίσετε εσείς να τους μιλάτε έντονα, θα πυροδοτήσετε ακόμα περισσότερο την ένταση μεταξύ σας. Με την δική σας ψυχραιμία, τα παιδιά θα γίνουν  απέναντι σας, λιγότερο ανταγωνιστικά και με μεγαλύτερη διάθεση για συνεργασία.

2. Επαινέστε τα παιδιά.

Δείξετε την εκτίμησή σας και το θαυμασμό σας για ο,τιδήποτε θετικό μπορεί να κάνουν, ώστε να νιώσουν ότι ασχολείστε μαζί τους, όσο βρίσκονται στο προφίλ συμπεριφοράς των προδιαγραφών της οικογένειας. Λειτουργεί άμεσα όπως μας αναφέρουν οι οικογένειες των παιδιών που έχουν απευθυνθεί στην ομάδα μας.

Μπορείτε σίγουρα αν ξεκινήσετε με στόχο το «θετικό πρόσημο», να βρείτε κάτι για να τα επαινέσετε. Για παράδειγμα, θα μπορούσατε να πείτε: «Αυτά τα στολίδια είναι πανέμορφα και είστε τόσο προσεκτικοί μαζί τους. Είναι ώρα όμως να τα βάλουμε ξανά στη θέση τους».  Είναι ευκολότερο, να το πετύχετε, όταν έχετε διακρίνει εκ των προτέρων ποια στοιχεία της συμπεριφοράς του παιδιού σας είναι μέσα στα πλαίσια που έχετε θέσει και έτσι ξέρετε πότε πρέπει να κάνετε μια παύση, από την δίνη της ρουτίνας σας και να βρείτε την ευκαιρία να τους το αναφέρετε: «Μπράβο που μπόρεσες να κάνεις υπομονή με τον αδερφό σου» για παράδειγμα.

Παράλληλα, όταν εκφράζονται με άσχημο τρόπο, κάντε παύση και διαχειριστείτε το με ένα σχόλιο που δεν θα τους προσθέτει ένα αρνητικό επίθετο (ανόητος, κακός, εγωιστής κλπ) αλλά θα δείχνει την αποδοκιμασία σας. Για παράδειγμα, αν το παιδί έχει μιλήσει με ασέβεια σε ένα άλλο άτομο οικείο ή μη, ζητήστε του να σταματήσει και επισημάνετε σε ήρεμο τόνο: «Φαίνεται να είσαι πολύ αναστατωμένος/η γιατί δεν είσαι αγενής. Είμαι σίγουρος/η, πως τώρα που σταμάτησες, θα το σκεφτείς και θα μπορέσεις να ελέγξεις τον εαυτό σου και τι λες στους άλλους».

3.Πλησιάστε τα. Μειώστε την απόσταση μεταξύ σας.

Αν το παιδί εξακολουθεί να συμπεριφέρεται άσχημα, σταματήστε αμέσως ό,τι κάνετε και πλησιάστε το. Πολλές φορές η στενή σας προσέγγιση και παρουσία, λειτουργεί θετικά και είναι αρκετή για να συμπεριφερθεί το παιδί και πάλι σωστά. Πολλοί γονείς, μας αναφέρουν ότι, καθώς πλησιάζουν το παιδί, αυτό είτε σταματά εντελώς να συμπεριφέρεται άσχημα είτε σιγά σιγά ελαττώνει την αρνητική του διάθεση.  Αυτό δίνει τη δυνατότητα στους γονείς να επαινέσουν το παιδί λίγο περισσότερο, τονίζοντάς του, πως από μόνο του φέρθηκε σωστά και σταμάτησε να κάνει κάτι αρνητικό, χωρίς να του επιβάλλουν οι ίδιοι, τι πρέπει να κάνει.

4. Αναφερθείτε στους κανόνες για σωστή συμπεριφορά.

Αντί να διατάζετε ένα παιδί που φαίνεται απίθανο να συμμορφωθεί, μπορείτε να κάνετε μια υπόδειξη για να το βοηθήσετε να καταλάβει ποια συμπεριφορά είναι η επιθυμητή. Ας πούμε για παράδειγμα, ότι η κόρη σας χοροπηδάει στο καναπέ, δίπλα στο γυάλινο τραπεζάκι του σαλονιού και έχετε θέσει έναν κανόνα στο σπίτι που το απαγορεύει. Πολύ πιθανόν, να σταματήσει να το κάνει, όταν σας δει. Αν όμως συνεχίσει, μην την επικρίνετε αλλά απευθυνθείτε της με ήρεμη φωνή, λέγοντάς της απλά πως γνωρίζει τον κανόνα για το που επιτρέπεται να παίζει και θα θέλατε να της το υπενθυμίσετε.

5. Προτείνετε εναλλακτικές λύσεις.

Όταν χρειάζεται να τα διακόψετε την ώρα που διασκεδάζουν με κάτι απαγορευμένο, μπορείτε να προτείνετε κάποιες ενναλακτικές δραστηριότητες, ώστε να μη δημιουργηθεί ένταση. Αν για παράδειγμα, το παιδί χρησιμοποιεί ένα μαχαίρι γιατί του φαίνεται πολύ ενδιαφέρον να κόβει με αυτό, του λέτε ήρεμα πως «τα μαχαίρια έχουν πολύ κοφτερή λεπίδα και είναι επικίνδυνα στο χειρισμό τους, αλλά παρόλα αυτά, θα σε βοηθήσω να κόψουμε μαζί το ψωμί, ώστε να μαθαίνεις σιγά-σιγά το τρόπο που το χρησιμοποιούμε» αναγνωρίζοντας έτσι την ανάγκη του, να ασχοληθεί με κάτι που του έχει τραβήξει την προσοχή, αλλά σε ασφαλές περιβάλλον.

6. Θεσπίστε κανόνες για όλη την οικογένεια.

Στην διεπιστημονική μας ομάδα θέτουμε συνεχώς κανόνες μέσα και έξω από τον κλινικό χώρο, που οι γονείς εντυπωσιάζονται όταν βλέπουν τα παιδιά τους να τους ακολουθούν κατά γράμμα με τα μέλη της ομάδας. Από την κλινική μου εμπειρία, έχω συνειδητοποιήσει ότι η ύπαρξη κανόνων κάνουν το παιδί να αισθάνεται ασφάλεια και να μην παίρνει προσωπικά τις υποδείξεις που του κάνετε. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, είναι καλό να φτιάξετε ορισμένους κανόνες που θα ισχύουν για όλη την οικογένεια και που το παιδί θα τους αντιλαμβάνεται σωστά και δίκαια. Για παράδειγμα, θα μπορούσατε να πείτε πως η οικογένειά σας, έχει έναν πολύ σημαντικό κανόνα να μην αντιμετωπίζουμε τις γάτες σαν παιχνίδι, δεν τις τρομάζουμε, δεν τις τραβούμε την ουρά κλπ, αλλά με το σεβασμό που δικαιούνται όλα τα ζωντανά πλάσματα. Είμαστε ευγενικοί με τα κατοικίδια ζώα.  Πιθανότατα, κατ’ αυτόν τον τρόπο, το παιδί θα συνεργαστεί με περισσότερη ευχαρίστηση.

7. Δείξτε συμπόνοια και κατανόηση.

Ένας άλλος αποτελεσματικός τρόπος για να βοηθήσετε τα παιδιά να θέλουν να συνεργαστούν, είναι να τους δείξετε ότι καταλαβαίνετε πόσο ενοχλημένα και απογοητευμένα αισθάνονται, όταν διακόπτετε κάτι που παραβιάζει τους κανόνες αλλά συγχρόνως τα διασκεδάζει. Αν για παράδειγμα, το παιδί θέλει να χοροπηδήσει στον καναπέ, όπως ήταν το προηγούμενο παράδειγμά μας, κατανοώντας πως νιώθει, πείτε του: « Έχεις τόσο πολύ ενέργεια και σου αρέσει αυτό που κάνεις. Όμως ποιος είναι ο κανόνας μας;»  όταν το παιδί αναφέρει τον κανόνα, τότε του επισημαίνετε ότι μπορεί να κάνει πήδους στο τραμπολίνο και όχι στα έπιπλα και αναζητήστε μια κινητική δραστηριότητα που θα μπορούσε να κάνει ώστε να ξεδώσει.

8. Καθοδηγήστε τα με θετικές εκφράσεις και ρήματα.

Το παιδί σας μπορεί να συνεχίσει την αρνητική συμπεριφορά, ακόμα και αν έχετε ακολουθήσει όλες τις παραπάνω στρατηγικές. Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να του πείτε, τι πρέπει να κάνει. Είναι πιο ισχυρό κίνητρο για τα παιδιά να ακούν τι πρέπει να κάνουν, παρά για το τι δεν πρέπει να κάνουν. Για παράδειγμα, προτείνουμε στους γονείς να πουν «Μίλα πιο ήσυχα σε παρακαλώ» από το «Σταμάτα να φωνάζεις».  Με αυτό το τρόπο, είναι πιο πιθανό να έχετε και τα ανάλογα αποτελέσματα.

Κανείς γονιός δεν είναι τέλειος. Υπάρχουν όμως οι γενναίοι γονείς που καταλαβαίνουν ότι θα χρειαστεί να αφιερώσουν χρόνο και προσπάθεια για να αλλάξουν την δική τους συμπεριφορά, ώστε να ενεργοποιήσουν και τις ανάλογες αλλαγές στην συμπεριφορά του παιδιού τους. Με αυτό τον επιτυχημένο μηχανισμό θα το κάνουν πιο λειτουργικό και στο τέλος πιο ευτυχισμένο και κοινωνικά επιτυχημένο. Σε περίπτωση που δυσκολεύεστε να υλοποιήσετε αυτές τις αλλαγές μην αισθάνεστε μόνοι. Ελάτε να τις συζητήσουμε από κοντά.

Με αγάπη από ένα γονιό σε όλους τους άλλους.